Satranç Sözlüğü

[Admin]

Satranç.Sözlüğü


Açarak
Taş İsteme : Bazı
konumlarda oyuncunun taş alması kendi taşı tarafından
engellenmiştir. Bu taş oyuncunun rakip taşı istemesine engel
olmaktadır. Çünkü bu taş, oyuncunun isteyen taşı ile rakip taş
arasındaki yolu kapamıştır. Oyuncunun taşı isteyebilmesi için bu
yolun açılması gerekir. Oyuncu bu engeli kaldırarak taş isteyebilir.
Buna açarak taş isteme denir. Engel olan taşın konumuna örtü denir.
Açık
Hat : Bir Sütun(Dikey)
üzerinde hiç bir piyon bulunmuyorsa bu sütuna Açık hat adı verilir..
Açık hatların önemi bu hatlara gelen Ağır figürlerin Savaş
sahnesinde yaptığı etkide yatar.

Açık
Kiş(Açarak Şah): Bir taşın oynanması sonucu rakip
şaha başka bir figürümüzle yaptığımız saldırıdır.Rakip şaha hücum
eden figür ile Rakip Şah arasındaki engel kendi taşımızdır.Eğer
Engel olan taşta rakip oyuncuya aitse bu durum Açmaz olarak tarif
edilir.Açarak şah tan kurtulmak için 1.Şah çeken taş alınmalıdır
2.Araya taş kapatılmalıdır 3.Şah kaçılmalıdır.Engel olan taş hareket
ettirilirken aynı zamanda rakip Şaha Kiş diyecek bir noktaya gelirse
oluşan duruma Çifte Kiş(Çifte Şah) adı verilir.Çifte Şah oldukça
kuvvetli bir saldırı yöntemidir zira Çifte Kiş denilen tarafın
Şahını Oynamaktan başka savunma şekli kalmaz.
Açılış
: Satranç oyununun başlangıç bölümü olan açılış, bir
strateji anlayışı içinde oyun kurgusunun oluşturulduğu bölümdür.
Mücadele eden tarafların başlangıçta kendi saflarında olan
güçlerinin uygun yerlere yerleştirme önemli kareleri ele geçirme ve
belli noktalara odaklanma amacıyla yaptığı hamlelerdir.
Açılış
İlkeleri : Satranç oyununda amaç başarılı olmaktır. Bunun
için açılışta uyulması gereken bazı ilkeler vardır.
1. Merkez kareleri
ele geçir veya kontrol et.
2. Hafif aletlerin
en hızlı ve etkili gelişmesini sağla.
3. Ağır aletleri
gerektiğinden önce oyuna sokma.
4. Piyonlarla
yapılacak gereksiz hamlelerden kaçın. Unutma ki piyonların geri
dönüşü yoktur.
5. Kuvvetlerini
uyumlu yerleştir. Taşların birbirleriyle uyumu onların gücünü
artırır.
6. Bütün aletlerin
olabildiğince çabuk oyuna girmesini sağla.
7. Her hamlenin
bir amacı olduğunu, her hamlenin büyük bir planın küçük bir parçası
olduğunu unutma.
8. Daha iyi bir
nedeni yoksa piyon zayıflıklarından kaçın.
9. Piyonlarla
kendi aletlerinin gelişimini engelleme.
10. Başlangıçta
zayıf olan f2 ve f7 karelerini koru.
11. İlk hamle
hakkından dolayı beyaz olarak girişim, siyah olarak karşı oyun
arayışları elde etmeye çalış.
Açılışların
Sınıflandırılması : Satranç açılışlarını 2 grupta
incelemek olasıdır.
A- Oyun karakteri
açısından
1. Açık oyunlar : 1. e4 e5 ile başlayan oyunlar
2. Kapalı oyunlar :1. e4 harici bir hamle ile başlayan
oyunlar
3. Yarı açık oyunlar: 1. e4�e e5 harici bir hamleyle başlayan
oyunlar

B- Merkez
karelerin kontrolü açısından
1. Merkezin doğrudan kontrolü 1. e4 ve 1. d4
2. Merkezin dolaylı kontrolü 1.Af3 ve 1.c4
3. Düzensiz açılışlar 1.g3 , 1.f4 ve 1.b3
Açmaz(Bağlanış):Yerinden
Kaldırıldığında Şahını veya arkasında bulunan Daha değerli bir
taşını tehdit altında bırakan Taşa Açmazda denir.Şah ile Şaha
saldırıya hazır konumda bulunan bir figür arasındaki Taş Açmazdadır,
bu taş oynanamaz oynandığı taktirde yapılan hamle hatalı
hamledir.Göreceli Açmaz da ise durum biraz daha kibardır zira
Açmazda olan taş daha değerli olan bir taşı korur, oynandığı
taktirde kendisinden daha değerli bir taşın kaybı söz konusudur,buna
rağmen Açmazdaki taş oynanabildiği için Göreceli Açmaz tanımını
alır.
Ağır
Figürler: Vezir ve/veya Kalelere verilen addır.
Ağır Figürler genellikle Açık hatları severler.

Ağır
Parti: Her iki oyuncunun her birinin en az 120 dakikalık
süresinin olduğu satranç partisine verilen addır.


Ajurne
Parti: Yarıda kalmış
parti de denir.Hamle sırası kendinde olan kişi hamlesini yazar ve
kapalı bir zarfa konulur, zarfın üzerine de tahtadaki konum ile
oyuncuların harcadıkları zamanlar yazılır ve turnuva Hakemine
verilir.Yarıda kalan Oyun Belirtilen Tarihe kadar
ertelenmiştir.Belirtilen tarihte oyuncular gelir zarf açılır Hakem
zarfın içindeki gizli hamleyi oynar ve maç başlar.1994 yılında
satrancı daha hızlandırmak amacıyla bu uygulama terk edilmiştir.

Aktif Satranç:
Her oyuncunun 30 dk lık zamanı olduğu satranç partilerine verilen
addır. Aynı adla açılmış birde satranç forum sitesi vardır.

www.aktifsatranc.com

Al'aveugle(Körleme):
Tahtasız oynanır, Tahtaya bakmadan oyundur. Oyuncuların gözleri
genellikle Siyah bir kuşakla bağlanarak dış ortamdan izole
edilir.Geçmişte Arapların en sık tercih ettikleri oyundur, Bir
yerden bir yere giden kervanda deve üstünde yolculuk eden iki
oyuncunun vakit geçirmek amacı ile tahta ve taşları olmadan
oynadıkları bir oyun şeklidir.Eğer birden fazla oyuncuya karşı
körleme oynanırsa buna Körleme simültane adı verilir. Körleme
simültane rekoru 1970 yılında Budapeşte de 62 kişiye karşı yaptığı
maç ile halen Macar usta Jacos Flesch in elindedir.
Ara
Hamle : Herhangi bir hamle dizisinin arasına girerek
rakip planını bozmaya çalışan hamle
Armageddon:
Eleme usulü maçlarda eşitlik bozulmayınca Siyah taşlarla oynayan
oyuncuya 5 dakika, Beyaz taşlarla oynayan oyuncuya ise 6 dakika ek
sürenin verildiği oyun şeklidir. Böyle bir süre uygulaması sonucunda
maç berabere biterse eğer Beyaz taşla oynayan kişi partiyi kaybetmiş
sayılır.

Askılı Erler:
Beyazların 4. yatayda olan, diğer erler tarafından desteklenmeyen
ve geçer olmayıp yarı açık hatta bulunan yanyana iki ere verilen
isimdir, Bu tanım Steinitz tarafından getirilmiştir.
Ayrık(izole)Piyon:
izole Piyonun solunda ve sağındaki dikeyler üzerinde aynı renkten
hiç bir piyonun bulunmamasıdır. Bir başka er tarafından
korunamaz.Kardeş piyonlardan ayrılmıştır izole kalmıştır, yanlız
kalmıştır.

Azınlık Akını:
Er sayısının rakipten az olduğu kanatta bir veya daha
fazla er sürüşüyle saldırı düzenlemek.


Bağlı(Bitişik) Piyonlar:
Piyonun sağındaki ve/veya solundaki dikeyde kardeş piyonun
bulunmasıdır. Merkeze yerleştirmeyi hayal ettiğimiz e4-d4 er
formasyonu bağlı piyonlara örnektir.


Bekleme
Hamlesi: Hamle sırası kendinde iken
avantaj sağlayamayacağı ancak hamle sırasını rakibe verince avantaj
sağlayan hamledir. Bu hamle genellikle Opozisyon elde etmek amacıyla
yada rakip şahın zugzwang(tsugtsvang olarak okunur) da kaldığı
durumlarda veya rakibe güç gösterisi yapmak amacıyla yapılır.

Beraberlik
(Pat): Yenişememe durumudur, satrançta yenişememe
durumundan farklı olarak kaybedilmesi muhtemel bir partiden puan
kazanmak amacı ile de beraberlik oluşturulabilir. şu hallerde
beraberlik olur:
1-iki oyuncu arasında anlaşarak yapılan
beraberlik,Maç başlamadan tarafların anlaşması sonrasında yapılan
birkaç hamleden sonra oyunu berabere bitirebildikleri gibi ..oyunun
herhangi bir aşamasında bir oyuncunun rakibine beraberlik teklif
etmesi ve rakip oyuncunun bunu kabul etmesi sonucu maç berabere
biter
2-Fotoğraf konumun 3 kez oluşması; Aynı konumun
partinin herhangi aşamalarında 3 kez oluşması durumunda oyun
berabere biter, 3 kez aynı hamlenin tekrarlanması sonucu oluşur.

3-Pat; Mat edecek materyallerin kalmadığı durumlarda oyun
berabere biter,Bazı teorik konumlarda oluşur.
4-Daimi Kiş: Bu
madde aslında 2.madde ile benzerlik gösterir rakip şaha sürekli
çekilen şah konumlarında oluşur.
5-Hiç bir taş alışı olmadan
ve hiçbir piyon sürüşü gerçekleşmeksizin 50 hamle içinde mat
gerçekleşmezse durum beraberedir.

Bilguer:
Çok ünlü bir satranç Teori kitabıdır.Alman satranç ustası Rudolf von
Bilguer(1815-1840) tarafından yazılmaya başlanmış ancak oyuncunun
kısa ömrü kitabı bitirmesine yetmemiştir, Kitap Von Der Lasa
tarafından tamamlanarak dünya satranç tarihindeki en önemli klasik
eser olarak yerini almıştır.Kitap daha sonra birçok ünlü satranç
oyuncusu tarafından yeniden kaleme alınmıştır.

Bilitz
Parti: Yıldırım olarak ta bilinir. Oyuncuların
hamlelerini çok hızlı oynamaları yıldırımın hızına benzetilmiştir.
Bilitz Almanca kökenlidir.Günümüzde en çok tercih edilen zamanlama
her oyuncu için verilen 5 dakikalık süredir.Bayrağı düşen taraf
kazanç konumda dahi olsa partiyi kaybeder.Genellikle büyük ustaların
büyük turnuvalardan önce açılış repertuarlarını test etmek amacı ile
tercih ettikleri oyun tarzıdır.Süratli düşünmeyi ve oynamayı
gerektirir.

Boğmaca Matı:
Şahın kaçamaması , kendi taşları arasında sıkışarak boğulması sonucu
oluşur.Boğmaca matında son darbeyi At yapar.

Bullet
(Kurşun Satranç): ICC�de (bkz


ICC) oynanan tarafların sadece
1 dakika aldığı satranç türü.

[Admin]

Caissa(Kaisa):
Yunan mitolojisinde Satranç ilahesine verilen addır.


Chess Assistant: Rus


Convekta
firması tarafından üretilen satranç programıdır, günümüzde rakibi
olan chessbase ile yarış sayesinde epeyce ileri versiyonları
mevcuttur, Daha çok Rus oyuncuların ve Doğu blok ülkelerindeki
satranç oyuncularının Satranç oyunlarını analiz etmek için tercih
ettikleri harika bir program

Chessbase: Alman


chessbase
firmasının ürettiği satranç oyunlarını sınıflandırabilen,
bereberinde aynı firmanın ürettiği database sayesinde milyonlarca
oyuna ulaşmayı sağlayan , bu oyunları Engine adı verilen satranç
motorları ile analiz etmeyi sağlayan, Beraberinde kurulan Açılış
kitabı sayesinde Açılış çalışmayı ve repartuar hazırlamayı
kolaylaştıran satranç programına verilen addır.

Çapraz(Diyagonal):45
derece açı çizecek şekilde aynı renkli ve yan yana gelen karelerden
oluşur. Satranç tahtasında 14 çapraz vardır. a1-h8 çaprazı
denildiğinde bu çaprazı oluşturan kareler a1-b2-c3-d4-e5-f6-g7-h8
dir, bu çapraza büyük çapraz adı verilir, satranç tahtasında bu
şekilde iki tane büyük çapraz vardır 1.si a1-h8 çaprazı bir diğeri
ise h1-a8 çaprazıdır. a1-h8 çaprazı siyah renkli karelerden
oluşurken, h1-a8 çaprazı beyaz renkli karelerden oluşur. Bunun
dışında satranç tahtasında küçük çapraz adı verilen 4 adet çapraz
dan söz etmek mümkündür. en kısa çapraz iki kareden oluşur. bunlar
a2-b1 çaprazı a7-b8 çaprazı, g1-h2 çaprazı ve son olarak h7-g8
çaprazıdır. büyük çaprazın önemi bazı açılışlarda Fillerin bu
diyagonal e yerleştirilmesi dir.

Çatal(Beynel)
: Bir taşın birden fazla taşı istemesidir. Çatal en
etkili taş isteme hamlelerinden biridir. Her taşın çatal hamlesi
vardır. Çatal hamlesinin önemi istenen taşların gücüne bağlıdır.
İstenen taşlar, güçlü ise çatal hamlesinin etkisi artar.

Çifte
Kiş: Bk. Açık kiş ve Çifte Kiş



Çifte
Tehdit : Taktik motiflerin en önemlilerinden biridir.Bir
taşın hamlesi ile rakip oyuncudan, iki ayrı taşın istenmesidir.
Çifte tehdidin olabilmesi için örtü konumundaki taşın istek de
bulunması gerekir.

Çoban
Matı: Daha oyunun başında iken Vezir ve f1 hanesinde
oyuna başlayan beyaz fil ile rakip şaha f7 karesinden saldırarak
oluşturulan mattır.En kısa çoban matı 4 hamleden oluşur. 1.e4 e5
2.Fc4 Ac6 3.Vf3 d6 4.Vxf7 #.



Daimi
Kiş: Rakip şaha karşı peş peşe yapılan şah çekme
hamlelerine denir.Rakip şah bu şahlardan kurtulamadığı durumlarda
oyun berabere biter.

Değirmen:
Bir kombinezon terimidir.Açarak şah çekme teması ile kurulan
kombinezonun adına verilir.Değirmeni oluşturan figür hareketi ile
rakibin başka taşlarına hücum eder bu aynı zamanda bir açarak şahı
da oluşturur, rakip şah ise sıkışık konumda zorunlu kaçış karesinden
başka bir yere gidemez durumdadır. Taş kazanıldıktan sonra mekanizma
tekrar kurulur ve tekrar açarak şah diyerek başka bir taş kazanılır.
bu kısır döngü Değirmene benzetilmiştir.

Değişme:
Kendi taşımız ile rakibin bir taşını değişmeyi kasteder. genellikle
aynı değerde iki taş değişilir.

Diyagonal:
Bk.Çapraz

Döner Turnuva:
Bir turnuva sistemidir. Bu tip turnuvada oyuncular diger tüm
oyuncularla oynama şansı elde ederler

Duble
Piyon: Aynı renkte iki piyonun bir dikeyde
bulunmasıdır.Genellikle satrançta zayıflık olarak kabul
görür.Piyonlar genel itibari ile bir başka piyon tarafından
korunmaz(amaz) durumda ise zayıf olarak kabul edilir.


ECU
(European Chess Union):Avrupa Satranç Birliğinin
ingilizce kısa adıdır.

www.eurochess.org
resmi sitesinin adresidir.

Elo
: Satranç oyuncularının oyun kuvvet derecelerini belirten
bir değerlendirme sistemidir. Milwaukee Üniversitesi(A.B.D) nin
Fizik profesörü Arpad E.Elo tarafından bulunan kendi adı ile anılan
sistemdir. Günümüzde uluslararası düzeyde kullanılmaktadır. Bundan
önce kullanılan değerlendirme sisteminin adı ise ingo dur. 2800 Elo
değerinin karşılığı 7,5 ingo dur.

En
Passant(Geçerken Alma): Başlangıç konumunda
bulunan piyonun iki hane ileri sürüldüğü zaman, solunda veya
sağındaki dikeyde bulunan rakibe ait piyon tarafından alınmasıdır.En
passant hamlesi; Beyazların piyonunun rakip hatta yani 5.yataya
ulaştığında siyahların 7.yataydaki piyonunu 5.yataya getirmesi
ile savaştan kaçmaya çalıştığı durumda 5.yataydaki Beyaz piyonun
komşu dikeyde bulunan ve 5.yataya oynanmış siyah piyonu sanki bir
hane sürülmüş gibi kabul ederek siyahların piyonun bulunduğu dikeye
doğru çapraz hareket ederek 6.yataya gitmesi ile son bulur.En
passant hamlesi oynanacak başka bir hamle yokken zorunlu olarak
yapılır.

Er zinciri: Bir çapraz üzerinde
aynı renkten en az iki piyonun sıralanmasına verilen addır. Er
zinciri en az iki er , en fazla 8 erden oluşur. Örneğin Beyazların
d4 ve e5 karelerinde bulunan iki eri bir zincir oluşturur.

Etüt:
Genellikle pratik oyunlarla olan ilgisi sebebi ile diğer kurgusal
problemlerden ayrılır. Taraflardan birinin zorunlu hamle dizisi
sonrasında nasıl kazanacağını veya nasıl berabere yapacağı sorulur.Etütler
şart olmamak la birlikte çoğunlukla Orijinal fikirler içerir


Farklı Renkli Filler(Ters Renkli
Filler): Her iki oyuncunun 1 er adet fili kalmıştır ve
bu filler farklı karelerde hareket yeteneğine sahiptir.örneğin Beyaz
taşlarla oynayan oyuncunun eğer beyaz karelerde yürüyen bir fili
varsa ,siyah taşlarla oynayan oyuncunun siyah karelerde hareket eden
fili vardır.Ters renkli filler birçok oyun sonunda yenişememe ile
sonuçlanır.

Feda
: Büyük bir kazanç yada büyük bir hücum olanağı kazanmak
amacı ile Taşların yada figürlerin rakibe armağan edilmesidir.Bazen
bu daha değerli bir taşın rakibin daha az değerli taşı ile değişimi
şeklinde olur buna Kalite fedası denir.Beyazların tipik fedalarına
örnek olarak f7 hanesinde bulunan veya h7 hanesinde bulunan siyah
erin Beyaz fil ile alınması verilebir.

FIDE(Federation International des Echec):
Uluslararası Satranç Federasyonu nun ingilizce kısaltmasıdır. Resmi
internet sitesi

www.fide.com

Fianchetto: Filin
veya fillerin En büyük çaprazlar olan a1-h8 çaprazı veya a8-h1
çaprazı üzerinden gelişmesi. Beyazlar böyle bir gelişim niyetini b3
veya g3 sürerek b2 veya g2 karesini fillerine boşaltarak
gösterirler, Benzer şekilde siyahlar da b6 veya g6 sürerek Fillerin
gelişimini b7 veya g7 den yapar. ilk kez Hint oyuncular tarafından
geliştirilen açılışlarda göze çarpmıştır. (Şah-Hint defans gibi)

Figür:
Satranç tahtası üzerinde bulunan Piyonlar haricindeki taşlara
verilen genel addır, Bunlara Alet adı da verilir.

Fischer Satrancı:
Dünya satranç şampiyonu R.Boby Fischer tarafından bulunmuş satranç
benzeri oyunun adıdır. Satranç oyununu daha zengin kılmak
hedeflenmiştir. Satranç ta olduğu gibi Erler Figürlerin önünde
dizilir, Normal satrançtan farkı ise Erlerin gerisinde kalan
Figürlerin her oyuncuda farklı konumlarda dizilmiş olmasıdır.

Fischer Saati: Zaman sıkışıklığını engellemek amacıyla her hamlede
belli miktar zaman ekleyen saat.

FM: Fide Master, Fide(Dünya
satranç Federasyonu) Ustası . En az 2300 Elo'ya sahip oyunculara
verilen unvandır.Fidenin belirlemiş olduğu bu unvanlar bazı
normların yerine getirilmesi şartı ile verilir.

Fora: Daha kuvvetli oyuncunun rakibine verdiği materyal avantajı.
Rakibe karşı oyunun başlangıcında At eksik yada vezir eksik
oynamak gibi. Vezir eksik Fora oyununda Kural olmamakla birlikte
Beyaz er a3 e sürülmüş olarak genelde oyun başlar

[Admin]

Gambit:
Hızlı gelişim veya başka sebeplerle er veya taş feda edilmesidir.
Genellikle gambitler açılışlara isim verir, Şah Gambiti, Vezir
Gambiti, gibi, burada sözü edilen gambit şah erinin veya Vezir
erinin fedasıdır.

Geçer Piyon: İlerleyişi rakip Piyon'larla engellenemeyen Piyonlara
verilen addır..Geçer erler çoğunlukla Ağır figürlerce desteklenir.
Genel kaide olmamakla birlikte Elde edilen geçer er bir sonraki
hamlede sürülemez durumda ise o eri sürmemekte fayda vardır.
Beyazların Geçer eri 8. yataya ulaştığında Şah harici istediği taşa
terfi eder. Bu avantajı sebebi ile geçer erler diğer erlere göre
daha kıymetlidir.


Geri Er: Bir er zincirinde bir başka er tarafından korunamayan
erdir. Er zincirine iki tip atak yapılır bunlardan biri de Geride
kalmış ere saldırıdır. Zincirin en zayıf halkası en geride kalan
erdir. Geri kalmış erler kolayca hedef olması yönü ile önemli
zayıflıklardan birini oluşturur.
Giyotin Sistemi:
Yapılacak satranç maçında zaman önceden belirlenir ve bu zamanda
biter, süre eklenmesi söz konusu değildir.Ancak son 2 dakikadan daha
az zamanı olan taraf Teorik berabere olan konumları hakeme işaret
edip beraberlik talep edebilir.
GM: Grand Master, Büyük usta, En
az 2500 Elo ya sahip oyunculara verilen unvandır. Fidenin belirlemiş
olduğu bu unvanlar bazı normların yerine getirilmesi şartı ile
verilir.


Hafif Taşlar: Filler ve Atlara verilen genel isim.


IM : International Master, Uluslararası Usta.
ICC: Internet Chess Club, www.chessclub.com. Dünyanın önde gelen
oyuncularının internette satranç oynadığı adres.
ICCF: Uluslararası Yazışmalı Satranç Federasyonu.
Informator: Yugoslavların 3 ayda bir çıkardığı içinde o dönemlerde
oynanmış önemli oyunlar bulunan süreli yayın.
İsviçre Sistemi: Çok sayıda oyuncuların katıldığı turnuvalarda eş
puanlı oyuncuları birbiriyle eşlendirme esasına dayalı turnuva
sistemi.
İSD: İstanbul Satranç Derneği. 1943 yılında kurulmuş Türkiye�nin en
eski satranç derneği
İSEM Çocuk Dergisi: İzmir Satranç Eğitim Merkezi�nin çocuklara
yönelik çıkardığı dergi.
İzole Er: Bkz. ayrık er.


J'adoube ("Jadub"): Herhangi bir taşı düzeltirken, oynama
zorunluluğunda kalmamak için söylenen söz. Düzeltiyorum anlamına
gelir.

[Admin]

Kalite: Kale ile hafif bir figür arasındaki kuvvet farkı. Bir hafif
aleti rakibin Kalesiyle değişmeye kalite kazanmak denir.
Kanat: Satranç tahtası iki kanattan oluşur. Vezirin bulunduğu yarıya
Vezir kanadı, Şah'ın bulunduğu yarıya Şah kanadı denir.
Knock-out sistem: Eleme usulü satranç turnuvası. Genelde 2 oyun
üzerinden maçlar yapılır ve eşitlik halinde süre azaltılarak devam
edilir.
Kombinezon: Hamle zorunluluğu içeren ve içinde feda olan hamle
serisi.
Kombinatif
Yöntemler
1. Geometrical Motif (Geometrik motif)
2. Weakness of a file (Bir hattın zayıflığı)
3. Opposing (Karşı duruş)
4. Weakness of a square(s) (Karelerin zayıflığı/Zayıf
kareler)
5. A piece is overloaded (Aşırı Yüklenme)
6. Lack of defence of the pieces (Yetersiz Savunma)
7. Bad position of the pieces (Taşların Kötü Pozisyonu)
8. Passed pawn (Geçer piyon)
9. Limited Material (Sınırlı Materyal)
10. Cramped King Position (Sıkışık Şah Pozisyonu)
11. Lack of a King Defence (Yetersiz Şah Savunması)
12. Conjunction of Combinational Methods (Birkaç Kombinatif
yöntemin beraber kullanılması

Kompansasyon: Feda edilen taşa karşı elde edilen girişim üstünlüğü.

Konumsal Satranç: Sırf hesaplamaya dayalı değil de uzun vadeli
değerlendirmelere dayalı oynanan satranç.
Karşı Saldırı: Saldırıyı savunmadaki tarafın saldırıylala
yanıtlaması.
Konsültasyon
(Danışma) Partileri: Tarafların (veya yalnız bir
tarafın) 2-3 kişi tarafından oluşturulduğu oyunlara denir. Taraflar
farklı yerlerde bulunurlar ve taşları hareket ettirme şansına
sahiptirler. Günümüzün modası bir insanın bir bilgisayar! yardımıyla
oynadığı konsultasyon oyunlarıdır.
Körleme: Tahtaya bakmadan, notasyon aracılığıyla oynanan oyun.




Manevra: Figürleri daha iyi konumlara getirebilmek veya rakip kampta
bir takım zayıflıklar yaratmak amacıyla yapılan taş dolandırışına
denir.
Mat
: Rakip şahın alınmasına mat denir. Tehdit altındaki şah kendini
savunamıyorsa şah mat olmuştur. Mat yapan taraf oyunu kazanmıştır.
Mat Ağı: Şahın, açık bir yerde, mat tehlikesini içeren kuvvetli
hücumlara uğramasıdır.
Materyal: Taşlar için kullanılan genel ifade.
Medyan: Turnuva sonunda eş puan ile bitiren oyuncular arasında
eşitlik bozma sistemi. Eşit puanla bitiren tüm oyuncuların
rakiplerinin puanları en yüksek ve düşük atılmak üzere toplanır.
Yüksek katılımlı turnuvalarda en alt ve üstten iki oyuncu da çıkartılabilinir.

Merkez:
Satranç tahtasının ortasında yer alan kontrol edilmesi son derece
önemli olan e4,e5,d4,d5
karelerinin oluşturduğu alandır. Bu karelerin kontrol edilmesi
kontrol eden oyuncuya alan üstünlüğü ve dolayısıyla saldırı ve
savunma yaparken kolaylık sağlar


Notasyon: Bir oyunun, daha önceden belirlenmiş koordinat kurallarına
göre yazılması.
Norm: Belli bir başarının FIDE tarafından o­naylanması.


Olimpiyat: İki yılda bir oynanan uluslararası takım dünya
birinciliği. 2000 yılında İstanbul�da düzenlenmiştir.
Opozisyon:
Şahların karşılıklı konumlarını ifade eden bir terimdir. Eğer iki
taş, aralarında 1-3-5 kare olmak üzere, aynı sırada aynı sütunda
veya aynı diagonalde karşı karşıya gelmişlerse, şahların bu konumuna
opozisyon denir. Opozisyondaki şahlar aynı renkteki karelerde
bulunurlar. Opozisyon özellikle oyun sonlarında önemlidir. Özellikle
kale matı ile piyonun terfisinde opozisyonun rolü büyüktür. Şahların
konumları opozisyonun ismini verir. örneğin şahlar çapraz konumda
ise buna Çapraz opozisyon adı verilir. Bir dikey üzerinde ise Karşı
opozisyon veya düz opozisyon, eğer bir yatay üzerinde ise buna yatay
opozisyon adı verilir.
Oyununun
Bölümleri : Bir satranç oyunu üç bölümden oluşur.


1. Açılış 2. Oyun ortası 3. Oyun sonu
Bu üç bölüm arasında sınır her zaman belirgin olmayabilir.
Genellikle Oyunun ilk 10-12 hamlelik başlangıç kısmına açılış bölümü
denir.


Pat
: Bir oyuncunun kurallara uygun hamle yapamaması
durumudur. Oyuncu kurallara uygun bir hamle yapamıyorsa oyun pat
olur.(bknz.Beraberlik)
PGN
(Portable Game Notation): Oyunları izlettiren programlarda
kullanılan bir tür notasyon yazma sistemi.
Piyon: Er
Problem: Taraflardan birinin mat ettiği düzenlenmiş konumlar.




Rok
: Rok şahla aynı sırada bulunan aynı renkli kalenin ortak
hareketidir. Bu iki taşın hareketi tek bir hamle sayılır. Şah
bulunduğu kareden kaleye doğru iki kare ilerler ve ardından kale
şahın üzerinden atlayarak bir kare yanına (bitişik kareye) konarak
yapılır.

1. Şu durumlarda rok yapmak artık mümkün değildir :
- Şah daha önce oynamışsa yada ilgili kale daha önce oynamışsa
2. Şu durumlarda rok yapmak geçici olarak mümkün değildir:

- Şahın durduğu, rok atarken geçeceği ve rok attığında gideceği
kareler rakip taşlarca tehdit ediliyor, yada rok atılacak kale ile
arasında herhangi bir taş bulunuyorsa
Rating:
Satrançta oyuncuların seviyesini belirleyen puan sistemi.

[Admin]

Saptırma: Taşın savunmadan veya görevinden uzaklaştırılması.
Satranç Körlüğü: Açık, basit bir hamlenin oyuncunun gözünden
kaçması.

SGM: Satranç Geliştirme Merkezi. 1981 yılında Sertaç Dalkıran
tarafından kurulmuştur.
Simultane: Çok masa gösterisi. Bir ustanın pek çok sayıda rakibe
karşı aynı zamanda oynamasıdır.
Solkoff: Turnuva sonunda eş puan ile bitiren oyuncular arasında
eşitlik bozma sistemi. Eş puanla bitiren oyuncuların oynadıkları
rakiplerin puanları toplanır.

Sütun: Dikey
Şah Çekme:
oyuncunun rakip şahı isteyen bir hamle yapmasıdır. Bu hamle ile
oyuncu, rakip şahı tehdit eder. Bu hamleye şah çekmek denir. İstenen
şah tehdit altındadır.Bu durumda rakip şah 3 şekilde kurtulabilir

1.Şahı Kaçarak

2.Şah ile Şah çeken taş arasına kendi taşlarından birini koyarak

3.Şah çeken taşı alarak
Eğer bu 3 durum oluşturulamıyorsa
oyun Mat ile Bitmiş demektir. Şah çekmenin notasyonda işareti [ +
]dır. Örneğin : 15.Fh7+ (15.hamlede Beyazlar h7 ye filini
getirerek rakip siyah şaha Şah demiştir)
Şiş
: Bir taşın, rakibin birden fazla taşını sırayla
istemesidir. Şiş hamlesinde taşlar aynı yol üzerinde olmalıdır. Bu
nedenle şiş hamlesi vezir, kale ve file özgüdür.


Taktik
Yöntemler:
1. Annihilation of defence (Savunmanın yok edilmesi)
2. Distraction (Saptırma)
3. Decoy (Çekme)
4. Open Attack (Açık Atak-Açarak Atak)
5. Opening a file (Bir Hattın Açılması)
6. Space Clearance (Kare Boşaltma)
7. X-Ray Attack (X-Işını Atak)
8. Interception (Kesişme Noktası-Araya girme/Yol kesme)
9. Blocking,Encirclement (Bloklama/Engelleme,Etrafını
Çevirme,Kuşatma)
10. Destruction of pawn shelter (Piyon kalkanının yok
edilmesi)
11. Pawn Promotion (Piyon Terfisi)
12. Intermediate move, Winning a Tempo (Ara Hamle, Tempo
Kazanma)
13. Play for Stalemate (Pat savunması)
14. Restricting of Material (Rakip Materyali
Engelleme/Etkisizleştirme)
15. Pursuit (Kovalama,Meşgul Etme,Takip)
16. Conjunction of tactical methods (Birkaç taktik yöntemin
beraber kullanılması)
Taktik
öğeler: Çatal,şiş,Açmaz,çifte atak,açarak atak ve şah
çekmek,çifte şah çekmek
Taşlar: Şah, Vezir, Kale, Fil, At ve erlerin tümünü kaplayan bir
deyimdir.
Taş
istemek : Oyuncunun , rakip taşı alabileceği bir hamle
yapmasıdır. Bu hamle ile oyuncu, rakip oyuncudan taş almak ister. Bu
hamleye taş isteme denir.
Tempo:
Bir hamlelik zaman birimidir. Bir taş ile gereksiz yere birden fazla
oynamak o oyuncuya Tempo kaybettirir, kabaca zaman kaybettirir.
Satranç ta Tempo kayıplarının sonuçları genellikle ağır olur.
Terfi:
Bir piyon bulunduğu ilk konumdan ilerleyerek son sıraya (rakibinin
ilk yatayı) vardığında aynı hamlenin bir parçası olarak aynı renkte
bir vezir, bir kale, bir fil veya bir at ile değiştirilir. Oyuncunun
tercihi daha önce yenmiş olan taşlarla sınırlı değildir. Bu piyon
hareketine �terfi� denir ve yerine konan taş kurallara uygun olarak
derhal devreye girer.Yapılan hamleye Terfi hamlesi denir, Terfi
hamlesinden sonra hamle sırası rakibe geçer. Bir oyuncu Terfilerin
tamamını gerçekleştirebilirse En fazla şu materyallere sahip
olabilir ..9 adet vezir veya 10 adet kale, veya 10 adet Fil, 10 adet
At
TRchess:
Yapımcısı Dr.Mustafa Ajlan UÇAR olan satranç portalı. 2007 yılında
kurulmuştur.
www.TRchess.com
TSF: Türkiye Satranç Federasyonu.
www.tsf.org.tr
Tuşe: Dokunduğu taşı oynama gerekliliği.


UKD: Ulusal Kuvvet Derecesi. Türkiye�de kullanılan rating sistemi.


Varyant: Sürdürüm veya devam yolu. Belli bir amacı güden hamle
zinciri.




Yarı Açık Hat: Üzerinde yalnız bir er bulunan dikey.
Yıldırım Oyunu: Taraflara genelde en çok 5 dakikanın verildiği hızlı
oyun tarzı.


Zayıf Kare: Rakip aletlerin hücumu karşısında savunulması zor olan
karelerdir. Genelde bu tür kareler er desteğinden de yoksundurlar.

Zeitnot (Zaman kıtlığı, Tzaytnot): Saatle oynanan oyunlarda zaman
sıkışıklığını ifade için kullanılır.
Zugzwang (Almanca, tsugtsvang):
Bir oyuncunun hamle yapma mecburiyeti nedeniyle oyunu kaybetmesi
durumudur. Bir pozisyona zugzwang denilebilmesi için oyuncunun hamle
yapmasaydı oyunu kaybetmiyor bir durumda olması gereklidir. (suksvang
şeklinde okunur). Örneğin Beyaz hamle yaptığı için oyunu
kaybediyorsa �Beyaz lar zugzwang tadır� denir.




TRChees.com'a teşekkürler..

[furkanbal]

TEŞEKKÜRLER