Satranç (Kurallar 3)

[Admin]

KURAL
DEĞİŞİKLİKLERİ

(1 Temmuz 1997 tarihinde, FIDE kurallarında değişiklikler yürürlüğe
girmiştir.)
Kurallara
ilişkin değişiklik çalışmaları, Kural Komisyonunun Kasım 1995
tarihindeki ilk toplantısıyla başlamıştır. Federasyonların önerileri
ve yorumları doğrultusunda hazırlanan taslak metinler, 1998’de
Erivan’da yapılacak olan Genel Kongre’den önce tüm federasyonlara
iletilmiştir.
Satranç Kural Komisyonun bu çalışmadaki temel amacı, tüm karşılaşma
tipleri için (Normal Satranç ‘ağır parti’-giyotin, Hızlı Satranç
ve yıldırım) uygulanan kuralları bir bütünlüğe ulaştırmaktı.
Örneğin daha önceki kurallarda, yalnızca hızlı satranç ve yıldırımda,
oyuncunun saate oynadığı elle basması zorunluluğu vardı.
Yeni elektronik saatler ile birlikte, yeni oynama süresi
yöntemleri uygulamaya girdi.
Örneğin, Fischer (hamle yapıldıkça süre eklenmesi) ve Bronstein
yöntemleri gibi.
En önemli değişiklik hamlenin tamamlanması maddesinde yapılan
değişikliktir. Buna göre hamlenin tamamlanması için, oyuncunun
kendi saatini durdurup rakibinin saatini çalıştırması gerekmektedir.
Diğer önemli bir kural ise, bir oyuncunun, her zaman, kendi
saatini durdurup rakibinin saatini çalıştırmasına izin verilmesidir.
Geçmişte, sıkça tartışılan bir diğer kural ise, bir oyuncunun
turnuva salonuna geç kalması durumunda, bir saat gecikme için
varsayılan turnuva saatinin mi yoksa gerçek başlama saatinin
mi dikkate alınacağı idi. Erivan Kongresinde, bundan sonra varsayılan
turnuva saatinin dikkate alınmasına karar verildi.
Günümüzde, bir çok turnuvada, gösterim tahtaları ile, satranç
tahtasındaki durumun monitörler ya da panolar aracılığıyla gösterimi
uygulanmaktadır. Bu yöntemle, satranç tahtasındaki durum, oyuncuların
hamle sayısı, süreleri ve kimin hamlede olduğuna ilişkin bilgiler
turnuva salonunda gösterilmektedir. Ancak, oyuncu bu yöntemle
gösterilen bilgilere dayanarak herhangi bir hak ileri süremez!

Hamlelerin kaydedilmesi konusunda, önemli bir değişiklik
ve bu nedenle değişen iki madde bulunmaktadır:
1. Bir oyuncu, rakibinin yaptığı hamleyi (eğer isterse) yazmadan
önce kendi hamlesini yapabilir. Ancak, bir oyuncu yaptığı hamleyi
oynamadan önce bir önceki hamlesini yazılım kağıdına kaydetmiş
olmalıdır.
2. Beraberlik önerileri, notasyon kağıtlarında her iki oyuncu
tarafından kaydedilmek zorundadır. Beraberlik önerisi, önerinin
yapıldığı hamlenin yanına ‘=’ simgesi konularak kaydedilecektir.
3. Eğer bir oyuncunun, dini nedenlerden dolayı hamle kaydetmesine
herhangi bir engel varsa, oyun başlamadan önce, hakem oyuncunun
süresinden makul bir zaman düşürecektir.
Bir çok oyuncu, yazdıkları hamleleri bir kalem ya da saat ile
üstleri örterek saklama alışkanlığına sahiptir. 1 Temmuz 1997
tarihinden itibaren değiştirilen bu kural ile, yazılım kağıtları
oyun süresince, her zaman, hakemler tarafından görülebilmelidir.

Eğer bir oyuncu, üç kere tekrar nedeniyle beraberlik iddia
ediyorsa, derhal kendisinin ve rakibinin saatini durdurup bu
iddiasını ileri sürmelidir. Oyuncu iddiasını geri alamaz. Peki
beraberlik iddiasında haklı değilse ne olacaktır?
Bu duruma ilişkin olarak, önce eski kuralları anımsatmak isterim.
1979 yılına kadar, oyuncu beraberlik iddia edebiliyor ancak
saatini durduramıyordu. Hakem, iddiayı incelerken saatler çalışıyordu.
Eğer oyuncunun zamanı, inceleme sırasında biterse oyunu kaybediyordu.
1979 yılında oyuncunun saatini durdurmasına karar verildi. Eğer
iddia haksız ise, kullanılmış zamanına beş dakika ekleniyordu.
Eğer oyuncu, iddiayı ileri sürdüğü anda beş dakikadan az bir
zamana sahipse ve iddiası haksız çıkarsa oyunu kaybediyordu.
1
Temmuz 1997 tarihinden itibaren bu kural değişmiştir. Kuralın
yeni şekline göre, eğer beraberlik iddiası haksız ise, hakem
rakibin saatine 3 dakika ekler ve iddiayı ileri süren oyuncunun
kalan zamanın yarısını (bu süre en fazla üç dakika olabilir)
düşer. Yani bir oyuncunun 6 dakika ya da daha fazla zamanı varsa
ve üç kere tekrar nedeniyle beraberlik iddia ederse, kalan süresinden
üç dakika düşülür ve rakibin süresine üç dakika eklenir. Ancak,
kalan süresi 6 dakikadan az ise, o takdirde kalan süresinin
yarısı düşürülür ve rakibine yine üç dakika eklenir. Örneğin
bir oyuncunun kalan süresi 2 dakika ise 1 dakika düşülür ve
rakibine 3 dakika eklenir, eğer 10 saniyesi kalmış ise, 5 saniye
düşülür ve rakibine 3 dakika eklenir.
Oyun,
herhangi bir şekilde mat durumuna ulaşılamayacak bir pozisyona
geldiğinde (rakibin yardım etmesi ile bile mat olamayacak) berabere
olur. Bu durumda oyun derhal beraberlikle sona erer. Maddenin
bu şekli eskisine göre daha genel bir ifade içermektedir. Eski
kurallarda bir kaç pozisyon sayılmaktaydı. Artık pozisyonlara
bakılmasına gerek yoktur. Bu değişiklikte en önemli nokta, mantıklı
bir devam yolu değil kurallara uygun olması koşuluyla herhangi
bir devam yoluyla mat edilebilmesidir.
Yeni
değişikliklerde algılanması en zor olan ise Madde 10.2’deki
değişikliktir.
Önce
kuralın tümünü belirtmekte fayda var:
Eğer
oyuncunun iki dakikadan az zamanı kalmış ise, bayrağı düşmeden
önce beraberlik iddia edebilir. Bu durumda oyuncu saatleri durdurur
ve hakeme başvurur.
a) Eğer hakem, iddia sahibi oyuncunun rakibinin kazanmaya çalışmadığına
ya da normal yollar ile kazanmasının mümkün olmadığına kanaat
getirirse, sonucu beraberlik olarak ilan eder. Ya da kararını
erteler.
b) Hakemin kararını ertelemesi durumunda, rakibe iki dakika
eklenebilir ve oyuna hakemin gözetimi altında devam edilir.
c) Kararını erteledikten sonra, hakem oyunu beraberlik olduğuna
kanaat getirdiği herhangi bir anda, hatta bayrak düştükten sonra
bile berabere olarak sonuçlandırabilir.
Erivan
Olimpiyatlarında, bu madde uygulandı ve itiraz başvurularının
tümü bu maddeye ilişkindi.
Bu maddede
iki önemli unsura dikkat çekmek istiyoruz.
Birincisi,
iddia sahibi oyuncunun rakibinin kazanmak için çaba göstermediği
ve rakibinin bayrağını düşürmek için sürekli aynı hamleleri
yaptığı.
İkincisi
ise, normal (mantıklı) yollardan kazanç olmaması ve tahtada
açıkça bir beraberlik durumu olması durumunda hakemin oyunu
berabere ilan etmesidir. Bunun bir çok hakemden, değerlendirmeleri
için istenmesi zor bir görev olduğunun farkındayım.
Yeni
maddeler şu şekildedir:
Oyuncular,
hakemden izin almaksızın yarışma yerini terk edemezler. Yarışma
yeri; oyun salonu, tuvaletler, yiyecek içecek meşrubat bölümü,
sigara içme bölümü ve hakemin takdir ettiği diğer yerler olarak
tanımlanmaktadır. Hamle sırası kendisinde olan oyuncu, oyun
salonunu, hakemin izni olmadan terk edemez.
Oyun,
satranç kurallarına uymayı sürekli reddeden oyuncu tarafından
kaybedilir. Bu durumda rakibin alacağı skor hakem tarafından
kararlaştırılır.
Paris
ve Erivan Kongrelerinde, bayrağın düştüğünü kimin ilan etme
hakkı olduğuna ilişkin oldukça yoğun tartışmalar yaptık. Tartışma
konusu, acaba sadece oyuncular mı yoksa hakem de mi, bu hakka
sahip olmalıydı.
Sonuç
olarak, hızlı satranç ve yıldırımda sadece oyuncuların bayrağın
düştüğünü ileri sürebileceğine ve hakemin bayrak düşmesine karışamayacağına,
ancak ağır parti ve giyotinde yani geri kalan tüm hallerde hakemin
bayrağın düştüğünü söylemesi gerektiğine karar verildi.

[furkanbal]

TEŞEKKÜRLER